یکی از برجسته‌ترین اخبار امروز، انتشار نسخه جدید سیستم‌عامل لینوکس Debian 13 با نام Trixie است. این نسخه شامل بیش از ۱۴٬۰۰۰ بسته‌ی نرم‌افزاری جدید است، در حالی که حدود ۸٬۸۰۰ بسته قدیمی حذف شده‌اند و در مجموع بیش از ۴۴٬۳۰۰ بسته به‌روزرسانی شده‌اند. حجم کل این توزیع نرم‌افزاری حدود ۴۰۳ گیگابایت است و شامل حدود ۱٫۴ میلیون خط کد است . این آپدیت برای کاربران لینوکس که به دنبال پایداری و ویژگی‌های جدید هستند، گزینه‌ای بسیار جذاب محسوب می‌شود.
بررسی تخصصی انتشار "Debian 13 Trixie"
انتشار رسمی Debian GNU/Linux 13 (Trixie) در تاریخ ۹ آگوست ۲۰۲۵ نقطه عطفی در تاریخ ۳۰ ساله این توزیع به حساب می‌آید. این نسخه با تمرکز ویژه بر امنیت، معماری‌های نوین و مدرن‌سازی ابزارهای مدیریتی ارائه شده و به مدت سه سال پشتیبانی امنیتی (تا آگوست ۲۰۲۸) و دو سال پشتیبانی بلندمدت (تا ژوئن ۲۰۳۰) دریافت خواهد کرد.
تغییرات هسته (Kernel)
- هسته پیش‌فرض: Linux 6.12 LTS
- پشتیبانی گسترده‌تر از سخت‌افزارهای جدید شامل پردازنده‌های Intel Xeon نسل جدید و AMD EPYC Genoa.
- درایورهای به‌روز برای GPUهای Intel Arc و NVIDIA RTX سری 50.
- پیش‌فرض بودن CONFIG_PREEMPT_DYNAMIC برای بهبود تأخیر در محیط‌های real-time.
معماری‌ها
- RISC-V 64 به صورت کامل و پایدار پشتیبانی می‌شود (deb/riscv64).
- پشتیبانی از i386 رسماً کنار گذاشته شده؛ در این نسخه فقط به عنوان multi-arch برای سازگاری باقی مانده است.
- بهبود در معماری‌های arm64 و ppc64el برای محیط‌های ابری و مجازی‌سازی.
امنیت و سخت‌سازی (Hardening)
- فعال‌سازی CET (Control-flow Enforcement Technology) روی معماری amd64.
- پشتیبانی از PAC (Pointer Authentication Codes) و BTI (Branch Target Identification) روی arm64.
- Stack Clash Protection به‌طور پیش‌فرض در GCC فعال است.
- glibc و OpenSSL با hardened defaults کامپایل شده‌اند.
مدیریت بسته (APT 3.0)
- معرفی دستور جدید:
apt modernize-sources→ مهاجرت خودکار به فرمت deb822 در sources.list.- حل وابستگی هوشمندتر (improved SAT solver).
- خروجی رنگی و قابل‌خواندن برای خط فرمان.
- بهبود مکانیزم signature verification برای مخازن (stronger GPG checks).
تغییرات فایل‌سیستم و بوت
- /tmp → tmpfs به‌صورت پیش‌فرض در RAM (با retention policy: پاکسازی فایل‌های tmp پس از ۱۰ روز، var/tmp پس از ۳۰ روز).
- پشتیبانی نصب‌کننده از HTTP Boot (در کنار PXE و UEFI).
- پشتیبانی پیش‌فرض از systemd-boot برای سیستم‌های EFI (جایگزین grub در برخی سناریوها).
دسکتاپ‌ها
- GNOME 48: اضافه شدن Digital Wellbeing API، تنظیمات پیشرفته fractional scaling، و بهینه‌سازی Wayland.
- KDE Plasma 6.3: پشتیبانی کامل از HDR، dynamic triple buffering، و بهینه‌سازی KWin برای GPUهای جدید.
- XFCE 4.20 و LXQt 2.0 نیز به‌روز شده‌اند.
بسته‌ها و اکوسیستم
- تعداد بسته‌ها: +14,100 جدید / −8,840 حذف‌شده / +44,326 به‌روزشده.
- Python 3.13 به‌صورت پیش‌فرض.
- GCC 14، LLVM/Clang 18.
- PHP 8.3، Ruby 3.3، Perl 5.40.
- systemd 257 با قابلیت unified cgroup hierarchy.
- Podman 5 و Docker 27 در مخازن رسمی.
- PostgreSQL 17، MariaDB 11، OpenJDK 23.
سناریوهای مهم برای مدیران سیستم
- Cloud/Container: بهینه‌سازی برای اجرای روی AWS Graviton و Azure ARM-based VMs.
- Security-first: فعال‌سازی پیش‌فرض بسیاری از mitigations بدون نیاز به پیکربندی دستی.
- Developer-friendly: محیط‌های توسعه مدرن با نسخه‌های به‌روز زبان‌ها و ابزارهای ساخت.
جمع‌بندی
Debian 13 "Trixie" یک نسخه صرفاً incremental نیست، بلکه جهشی مهم در حوزه سازگاری با سخت‌افزارهای نوین، امنیت سطح کرنل، و ابزارهای مدیریتی مدرن به شمار می‌رود. این نسخه مسیر دبیان را برای معماری‌های آینده مانند RISC-V هموار کرده و با ارائه ابزارهای توسعه مدرن، جایگاه آن را در سرورها، دسکتاپ‌ها و فضای ابری مستحکم‌تر می‌سازد.
